Neurocentrum

Padaczka jest najczęstszą chorobą mózgu. Rozpoczyna się zazwyczaj u dzieci i u osób starszych, ale zachorować na padaczke można w każdym wieku. Istotą choroby są powtarzające się okresowo napady padaczkowe, które są wywołane nadmierną aktywnością bioelektryczną komórek nerwowych. Jeden napad nie jest padaczką. Warunkiem jej rozpoznania jest powtarzalność napadów.

Podział padaczek według etiologii obejmuje trzy grupy:

padaczki objawowe - gdy znana jest przyczyna np. wada mózgu,

padaczki kryptogenne - gdy padaczka ma cechy objawowe, ale nie udaje się dostępnymi metodami ustalić czynnika przyczynowego,

padaczki idiopatyczne - gdy czynnikiem decydującym w pojawieniu się padaczki może być czynnik genetyczny. Dla kilku z nich został już zlokalizowany gen odpowiedzialny za ich ujawnienie się.

Obraz napadów padaczkowych jest bardzo zróżnicowany. Generalnie można je podzielić na napady uogólnione i napady częściowe.

Napady uogólnione mogą być niedrgawkowe i drgawkowe. Istotą napadu uogólnionego jest występowanie wyładowań padaczkowych w obu półkulach jednocześnie.
Napady niedrgawkowe polegają na krótkotrwałych (kilkusekundowych) zaburzeniach świadomości, z przerwaniem wykonywanej czynności. Napadom nieświadomości mogą towarzyszyć ruchy głowy, rąk, mruganie powiekami. Trwają one bardzo krótko, dlatego w początkowym stadium choroby, często są nie zauważane przez rodziców. Zazwyczaj zaczynają się w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Napady drgawkowe charakteryzują się tonicznym zwiększeniem napięcia mięśni całego ciała (faza toniczna). Fazie tonicznej, która zazwyczaj trwa ok. 20-30 sek., towarzyszy bezdech pochodzenia ośrodkowego. Zwykle kończy się wystąpieniem głębokiego wdechu, po którym rozpoczyna się faza kloniczna, czyli drgawki całego ciała, trwające ok. 1-2 min. Napadom toniczno-klonicznym, może towarzyszyć szczękościsk, mimowolne oddanie moczu i stolca. Czasami napady toniczno-kloniczne mogą być poprzedzone napadami nieświadomości lub napadami mioklonicznymi, polegającymi na kilkusekundowych nagłych "szarpnięciach" kończyn.

Charakteryzują się występowaniem wyładowań padaczkowych w określonym obszarze jednej półkuli mózgowej. Występowanie ognisk padaczkowych w określonych obszarach mózgu, wiąże się z dużą różnorodnością objawów klinicznych:

zaburzenia wzrokowe, węchowe, smakowe, zaburzenia równowagi,

drgawki jednej połowy ciała lub jednej kończyny, obniżenie lub wzrost napięcia w tych kończynach,

zaburzenia świadomości, zaburzenia poznawcze, pamięci, dezorientacja w otoczeniu,

zaburzenia wegetatywne (zwężenie lub rozszerzenie źrenic, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, przyspieszone bicie serca).
Napady częściowe mogą przebiegać jako napady proste, przebiegające z utratą świadomości i złożone, w których świadomość jest zaburzona w różnym stopniu. Napad może się wtórnie uogólnić i przebiegać tak jak napad toniczno-kloniczny. Jeżeli nie widzimy początku napadu, różnicowanie pomiędzy napadem częściowym a pierwotnie uogólnionym może nastręczać duże trudności, bez wykonania badania EEG.

Rozpoznanie padaczki powinno być poprzedzone analizą opierającą się na wnikliwie przeprowadzonym wywiadzie płodowo-okołoporodowym (jak przebiegała ciąża, jak wyglądał poród), rodzinnym i osobniczym (dotychczasowy rozwój, przebyte choroby ostre i przewlekłe i in.). Bardzo istotne jest uzyskanie dokładnego opisu samego napadu. Lekarz specjalista rzadko jest świadkiem samego napadu. Najczęściej dowiaduje się o nim od rodziców dziecka, świadków napadu, którzy są zazwyczaj bardzo zdenerwowani i często nie pamiętają wielu istotnych dla lekarza szczegółów. Dlatego zebranie wywiadu może nastręczać wiele trudności. Z jednej bowiem strony nie można zbyt wiele sugerować, z drugiej jednak, bardzo ważne jest uzyskanie jak najdokładniejszych informacji. Nie można też pominąć rozmowy z samym pacjentem, który niejednokrotnie może dostarczyć lekarzowi wielu ważnych diagnostycznie informacji.

EEG - ELEKTROENCEFALOGRAFIA

CT - TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA

MRI - REZONANS MAGNETYCZNY

BADANIE PSYCHOLOGICZNE

Padaczka jest chorobą przewleką, objawia się napadami o różnym przebiegu, które występują w trudnym do przewidzenia momencie. Wiadomo jednak, że istnieje szereg czynników, które mogą wywołać u niektórych pacjentów napady padaczkowe. Są to:

infekcje

niesystematyczne leczenie

bodźce świetlne

pozbawienie snu

zdenerwowanie

alkohol i substancje chemiczne

Istnieją także tzw. padaczki odruchowe kiedy to napady występują po konkretnych bodźcach indywidualnych dla każdego pacjenta. Może to być np. patrzenie na wzorce geometryczne.

Gorączka u dziecka chorego na padaczkę może nasilić napady. Dlatego należy zapobiegać infekcjom, np. poprzez unikanie przebywania w zgromadzeniach ludzi, ograniczenie do minimum wizyt w poradniach. Dzieci, które często mają zakażenia układu oddechowego powinny zgłosić się do alergologa w celu zbadania czy wraz z padaczką nie współistnieje alergia. Choroby infekcyjne u dzieci, często przebiegające z wymiotami lub biegunką, niosą ze sobą ryzyko obniżenia poziomu leków przeciwpadaczkowych we krwi, a tym samym wystąpienia napadu. Dlatego w tych przypadkach może zaistnieć konieczność hospitalizacji w celu padania leków inną drogą niż doustną. Ważne jest również aby rodzice poinformowali jaki lek przeciwpadaczkowy dziecko przyjmuje, gdyż niektóre antybiotyki są przeciwwskazane przy równoczesnym przyjmowaniu, np. karbamazepiny.

Niesystematyczne leczenie lub zaprzestanie podawania leków przeciwpadaczkowych może wywołać napad padaczkowy. Zmian w sposobie dawkowania tych leków można dokonywać tylko po ustaleniu z lekarzem prowadzącym.

Pacjenci ze stwierdzoną fotowrażliwością powinni unikać kilku sytuacji:

oglądania telewizji z bliskiej odległości,

zaciemniania pokoju w czasie oglądania telewizji,

patrzenia na błyskające światła (np. dyskotekowe),

patrzenia na taflę jeziora, które odbija światło słoneczne.
Należy ograniczać czas spędzany przed telewizorem lub komputerem, a ponadto nosić okulary z filtrem UV w słoneczne dni (również zimą). Telewizor należy włączać przy pomocy pilota, nie patrząc na ekran.

Napad padaczkowy może wystąpić po nieprzespanej nocy. Brak snu zmienia czynność elektryczną mózgu. Przyczyną napadu może być także nadmierny wysiłek fizyczny (np. szybka jazda na rowerze). U niektórych pacjentów napady są też prowokowane zdenerwowaniem lub brakiem aktywności (np. napady nieswiadomości).

Niektóre leki, np. przeciwdepresyjne, obniżają próg drgawkowy i sprzyjają występowaniu napadów. Nadmierne dawki insuliny wywołują hipoglikemię (obniżenie cukru we krwi) i mogą być przyczyną napadów.

Wystąpienie pojedynczego napadu padaczkowego nie jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia. O zastosowaniu długotrwałego leczenia farmakologicznego decyduje częstotliwość występowania napadów, ich rodzaj oraz wiele parametrów współistniejących, np.:

zmiany w badaniu EEG,

zmiany w obrazie tomograficznym,

organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego,

obecność ognisk padaczkowych,

obciążenie rodzinne
Głównym celem leczenia jest osiągnięcie jak najlepszej kontroli napadów przy jak najmniejszych działaniach niepożądanych.

Zastosowanie leków powinno być poprzedzone dokładnym ustaleniem rozpoznania padaczki i jej rodzaju. W tym celu przeprowadza się szczegółowy wywiad dotyczący okresu okołoporodowego, rozwoju psychoruchowego dziecka i przebiegu klinicznego napadów. Oprócz wywiadu wykonywane są również badania neurologiczne, psychologiczne, a czasem i psychiatryczne. Wykonuje się także badania laboratoryjne oraz analizuje zapis EEG.

Leczenie rozpoczyna podanie leku, który działa możliwie najbardziej skutecznie na dany typ napadów. Idealne leczenie zakłada stosowanie tylko jednego leku (monoterapia). Nie zawsze jednak jest to możliwe. Istnieje wiele padaczek lekoopornych, które wymagają podawania więcej niż jednego rodzaju leków. Przyjmuje się, że w padaczkach uogólnionych jako leki pierwszego rzutu stosowane są pochodne kwasu walproinowego, a w padaczkach częściowych - karbamazepina. Są jednak zespoły padaczkowe, co do których nie ma ściśle ustalonych standardów leczenia. Wiele zależy od wiedzy i doświadczenia lekarza prowadzącego.

Lek przeciwpadaczkowy wprowadza się stopniowo, wg schematu podanego przez lekarza, podając dziecku dawkę minimalną w pierwszym dniu wieczorem. Stopniowo dochodzi się do dawki optymalnej. Czas w jakim się to dzieje zależy od zastosowanego leku. W razie pojawienia się objawów niepożądanych typu:

senność,

zaburzenia równowagi,

spowolnienie psychoruchowe,

wysypka,
nie należy zwiększać dziennej dawki leku i skontaktować się z lekarzem.

Jeśli mimo podawania optymalnej dawki leku nie ma oczekiwanej poprawy, lekarz może zlecić alternatywną monoterapię. Polega ona na wprowadzeniu drugiego leku do pełnej dawki, a następnie odstawieniu pierwszego. Przy dalszym braku efektu terapeutycznego uwzględnia się:

kolejną alternatywną monoterapię,

politerapię lekami podstawowymi,

politerapię, dodając leki III generacji.

W czasie leczenia wielokrotnie kontroluje się morfologię krwi, próby wątrobowe i stężenie poziomu leków w surowicy oraz wykonuje się inne badania, zależnie od stosowanego leku (np. pole widzenia przy stosowaniu Wigabatryny). Leczenie padaczki powinno być kontynuowane przez okres co najmniej 2-3 lat. Ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących dawkowania leków ma decydujący wpływ na powodzenie terapii. Niektóre przyczyny niepowodzenia monoterapii:

nieprawidłowe rozpoznanie,

nieprawidłowo dobrany lek,

nieodpowiednia dawka leku,

brak współpracy ze strony pacjenta (nieregularne podawanie leku).

Decyzję o zakończeniu leczenia podejmuje pacjent lub jego rodzice wspólnie z lekarzem. U dzieci istotnymi czynnikami przemawiającymi za podjęciem próby odstawienia leczenia są:

prawidłowy rozwój intelektualny

brak organicznego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

krótki wywiad padaczkowy

prawidłowy zapis EEG
Zwykle od ostatniego napadu padaczkowego powinien minąć okres 2-3 lat beznapadowych, wyłączając szczególne przypadki( np. szczególne zespoły padaczkowe i niektóre padaczki uogólnione, które należy leczyć przez całe życie). Leki należy odstawiać stopniowo, najlepiej w ciągu kilku miesięcy, okresowo kontrolując zapis EEG.

Zagadnienie opisane zostało przez dr n. med. Jolantę Bielicką-Cymerman w poniższym dokumencie
Zaburzenia napadowe niepadaczkowe u dzieci

Poradnik pacjenta